กรดไหลย้อน (GERD) เกิดจากกรดและสารคัดหลั่งในกระเพาะอาหาร ไหลย้อนขึ้นไปในหลอดอาหาร เนื่องจากหูรูดหลอดอาหารส่วนล่างคลายตัวกว่าปกติ ทำให้เกิดการระคายเคืองในหลอดอาหาร
อาการที่พบบ่อย
- แสบร้อนบริเวณกลางหน้าอก มักเป็นหลังกินอาหาร โดยเฉพาะมื้อใหญ่ๆ และพบบ่อยช่วงกลางคืน
- เจ็บแน่นหน้าอก
- กลืนลำบาก หรือ จุกคอ
- รู้สึกมีอาหาร หรือ กรดเปรี้ยวไหลย้อนขึ้นมาในลำคอ
ภาวะที่ทำให้กรดไหลย้อนเป็นมากขึ้น
- น้ำหนักเกิน หรือ ภาวะอ้วน เกิดจากแรงดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น
- ระหว่างตั้งครรภ์
- กระเพาะอาหารเคลื่อนตัวช้าผิดปกติ
- โรคบางอย่าง เช่น scleroderma ทำให้การบีบตัวของหลอดอาหารน้อยลง
ปัจจัยที่กระตุ้นภาวะกรดไหลย้อน
- สูบบุหรี่ แอลกอฮอล์
- กินอาหารมื้อใหญ่ หรือ กินตอนกลางคืน
- ชา กาแฟ อาหารทอด อาหารมัน
- ยาบางอย่าง เช่น aspirin, calcium channel blocker, antihistamine, ยานอนหลับ
อาหารที่ควรหลีกเลี่ยง เนื่องจากกระตุ้นภาวะกรดไหลย้อน
- อาหารมัน และ อาหารรสจัด
- ชา กาแฟ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- Chocolate, peppermint
ภาวะแทรกซ้อน
- หลอดอาหารอักเสบ (Esophagitis)
- หลอดอาหารตีบ (Esophageal stricture) เกิดจากการอักเสบเป็นเวลานาน ทำให้มีอาการกลืนลำบาก
- Barrett’s esophagus เกิดจากเซลล์เยื่อบุในหลอดอาหารมีการเปลี่ยนแปลง ซึ่งมีโอกาสกลายเป็นมะเร็งหลอดอาหารในอนาคต
- ปัญหาทางระบบทางเดินหายใจ เช่น เสียงแหบ หอบหืด กล่องเสียงอักเสบ ปอดบวม
การวินิจฉัย
- EGD โดยการส่องกล้องระบบทางเดินอาหารส่วนต้นและอาจพิจารณาตัดชิ้นเนื้อมาตรวจถ้ามีสิ่งผิดปกติ
- Upper GI series โดยการเอ็กซเรย์ดูความผิดปกติของหลอดอาหาร
- Esophageal manometry ดูการเคลื่อนไหวของหลอดอาหาร และวัดการบีบตัวของหูรูดหลอดอาหารส่วนปลาย
- Esophageal pH and impedance monitoring เป็นการวัดระดับความเป็นกรดในหลอดอาหารในช่วงระหว่างทานอาหาร หรือ ตอนนอน
- Bravo wireless esophageal pH monitoring โดยการติดแคปซูลขนาดเล็กไว้ที่หลอดอาหาร และวัดค่าความเป็นกรดในระยะเวลา 48 ชม
การรักษา
รักษาโดยการใช้ยา
- ยาลดกรด (PPI) เป็นยาหลักที่ใช้ในการรักษา โดยไปลดกรดในกระเพาะอาหาร
- H2 Blockers เป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการลดกรดในกระเพาะอาหาร และช่วยเสริมฤทธิ์ของยา PPI
- ยาน้ำลดกรด โดยไป Neutralized กรดในกระเพาะ แต่อาจทำให้เกิดท้องผูก หรือ ท้องเสียได้ในผู้ป่วยบางราย
- Prokinetics กระตุ้นการบีบตัวของหลอดอาหารให้เคลื่อนไปข้างหน้า
- Erythromycin เป็นยาอีกตัว ที่ช่วยให้การบีบตัวของหลอดอาหารดีขึ้น
- รักษาโดยการผ่าตัด พิจารณาทำเมื่อ Lifestyle modification และใช้ยาไม่ดีขึ้น
การป้องกัน โดยการ Lifestyle modifications
- ทานแต่พอดี หลีกเลี่ยงอาหารมื้อใหญ่
- งดทาน 2-3 ชม ก่อนนอน
- งดบุหรี่ ชา กาแฟ แอลกอฮอล์
- ลดน้ำหนัก นอนหัวสูง พยายามใส่เสื้อผ้าหลวมสบาย ไม่รัดแน่นบริเวณท้อง
นพ. ธนชัย ปัญจชัยพรพล
อายุรแพทย์ทางเดินอาหารและตับ
โรงพยาบาลจุฬารัตน์ 9 แอร์พอร์ต