นิ่วในถุงน้ำดี (Gall Stone) เกิดจาก 2 สาหตุหลักคือ สารในน้ำดี โดยเฉพาะคอเลสเตอรอล และ สารให้สีในน้ำดี (Bilirubin) มีปริมาณความเข้มข้นมาก ซึ่งอาจเกิดจากการรับประทานอาหาร หรือความผิดปกติในการละลายสารเหล่านี้เมื่อสารเหล่านี้มีความเข้มข้นมากขึ้นจึงเกิดการตกผลึกเป็นตะกอนในถุงน้ำดี เกิดเป็นนิ่วในถุงน้ำดีขึ้น และจากสมรรถภาพของกล้ามเนื้อถุงน้ำดีไม่หดตัว หรือหดตัวได้น้อย ส่งผลให้ น้ำดีถูกกักในถุงน้ำดีทำให้สารต่างๆ ตกตะกอนเป็นก้อนนิ่ว ก้อนนิ่วอาจมี 1 ก้อน หรือมากหลายร้อยก้อน มีตั้งแต่ขนาดเล็กเท่าเม็ดทราย หรือขนาดใหญ่เท่าไข่ไก่ได้
ก้อน นิ่วในถุงน้ำดี สามารถแบ่งเป็น 3 ชนิดหลัก ได้แก่
- นิ่วจากคอเลสเตอรอล (cholesterol stones) เป็นชนิดที่พบได้มากที่สุดของนิ่วในถุงน้ำดี มีลักษณะเป็นก้อนสีขาว สีเขียว หรือสีเหลือง เกิดจากการตกตะกอนของคอเลสเตอรอล จากการที่ร่างกายมีคอเลสเตอรอลเพิ่มมากขึ้นในน้ำดี ซึ่งเกิดการพฤติกรรมการกิน หรือเกิดจากการที่กล้ามเนื้อในถุงน้ำดีหย่อนสมรรถภาพส่งผลให้ไม่สามารถบีบตัวขับคอเลสเตอรอลออกมาได้ ทำให้เกิดการตกตะกอนเป็นก้อนนิ่ว
- นิ่วจากเม็ดสี หรือบิลิรูบิน (pigment stones) ก้อนนิ่วชนิดนี้เป็นก้อนนิ่วที่เกิดจากสารบิลิรูบินมีปริมาณความเข้มข้นมาก หรือกล้ามเนื้อในถุงน้ำดีหย่อนสมรรถภาพส่งผลให้ไม่สามารถบีบตัวขับบิลิรูบินออกมาได้ ทำให้เกิดการตกตะกอนเป็นก้อนนิ่ว โดยการนิ่วชนิดนี้จะมีขนาดเล็ก แข็งน้อยกว่า และมีสีคล้ำมากกว่านิ่วจากคอเลสเตอรอล มักพบในผู้ป่วยโรคตับแข็ง และผู้ป่วยโรคเลือด
- นิ่วที่มีส่วนผสมของสารหลายชนิดร่วมกันหรือนิ่วโคลน (Mixed Gallstones) เป็นนิ่วที่เกิดจากการผสมของสารหลายชนิดร่วมกัน เช่น คอเลสเตอรอล สารบิลิรูบิน และเกลือแคลเซียมชนิดต่างๆ มีลักษณะคล้ายโคลน เหนียวหนืด เกิดจากการติดเชื้อบริเวณตับ ท่อน้ำดี ตับอ่อน สามารถตรวจได้จากการเอกซเรย์ เนื่องจากมีเกลือแคลเซียมร่วมด้วย
อาการเป็นอย่างไร
โดยทั่วไปแล้วนิ่วในถุงน้ำดีอาจไม่แสดงอาการใด ๆ มักตรวจเจอเมื่อมาตรวจสุขภาพหรือพบแพทย์ด้วยปัญหาสุขภาพอื่น ซึ่งนิ่วในถุงน้ำดีส่วนใหญ่มีอาการดังต่อไปนี้ อาจมีครบทุกอาการ หรือบางอาการเท่านั้น
- ปวดท้องอย่างรุนแรง โดยเฉพาะบริเวณช่วงท้องส่วนบนหรือด้านขวา โดยมีระยะเวลาปวดตั้งแต่ 15 นาทีถึงหลายชั่วโมง และอาจมีอาการปวดร้าวไปยังบริเวณกระดูกสะบักหรือบริเวณไหล่ด้านขวา
- หากมีอาการของถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลัน จะทำให้มีไข้ ปวดท้องใต้ชายโครงขวา คลื่นไส้ อาเจียน อาจมีอาการตัวเหลืองตาเหลือง และปัสสาวะมีสีเข้มได้
- อุจจาระมีสีขาว เกิดจากก้อนนิ่วอุดตันบริเวณท่อน้ำดี
- อาการทางระบบทางเดินอาหารอื่นๆ เช่น ท้องอืด ท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย แสบร้อนที่ยอดอก มีลมในกระเพาะอาหาร โดยเฉพาะเสียดแน่นท้องบริเวณลิ้นปี่หลังรับประทานอาหารมัน
การรักษา
- การรับประทานยา
- การผ่าตัดถุงน้ำดี
- การผ่าตัดถุงน้ำดีแบบเปิดหน้าท้อง
- การผ่าตัดถุงน้ำดีโดยการส่องกล้อง
- การส่องกล้องตรวจรักษาท่อทางเดินน้ำดีและตับอ่อน ในกรณีที่มีนิ่วในท่อน้ำดีร่วมด้วย
