การดำน้ำเป็นกิจกรรมที่ทั้งท้าทายและน่าหลงใหล ไม่ว่าจะเป็นการดำน้ำดูปะการังแบบผิวตื้นหรือดำน้ำลึกแบบ Scuba แต่เบื้องหลังความงดงามใต้น้ำ ยังมีภัยเงียบที่นักดำน้ำทุกคนไม่ควรมองข้าม หนึ่งในนั้นคือ “โรคน้ำเหนียบ” หรือที่รู้จักในชื่อทางการแพทย์ว่า Decompression Sickness (DCS) หรือ โรคจากการลดความดัน
โรคน้ำเหนียบเกิดจากอะไร?
โรคน้ำเหนียบไม่ได้เกิดจาก “น้ำเหนียว” อย่างที่บางคนเข้าใจผิด แต่เกิดจากกลไกทางกายภาพที่ซับซ้อนระหว่างร่างกายกับแรงดันใต้น้ำ
เมื่อเราดำน้ำลึก แรงดันที่เพิ่มขึ้นทำให้ก๊าซไนโตรเจนที่หายใจเข้าไปละลายเข้าสู่เนื้อเยื่อในร่างกายมากกว่าปกติ ซึ่งไม่เป็นปัญหาตราบใดที่อยู่ใต้น้ำ
ปัญหาเริ่มต้นเมื่อขึ้นสู่ผิวน้ำเร็วเกินไป
หากร่างกายมีเวลาไม่พอให้ไนโตรเจนที่ละลายอยู่ค่อยๆ ออกมาในรูปของลมหายใจ มันจะเกิดเป็น “ฟองก๊าซ” ภายในร่างกาย เช่น ในเส้นเลือด กล้ามเนื้อ หรือข้อกระดูก ทำให้เกิดอาการผิดปกติ เรียกว่าภาวะ DCS หรือโรคน้ำเหนียบ
อาการของโรคน้ำเหนียบ
อาการมักแสดงภายใน 1 ชั่วโมงหลังขึ้นจากน้ำ แต่บางกรณีอาจใช้เวลานานถึง 24 ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรง
- แบบเบา: ปวดเมื่อยตามข้อ (โดยเฉพาะข้อไหล่ ข้อศอก หรือหัวเข่า), ผื่นคัน หรือรู้สึกเหนื่อย
- แบบรุนแรง: ชา อ่อนแรง กล้ามเนื้อไม่ทำงาน รู้สึกเวียนศีรษะ สับสน หรือหมดสติ
- ในกรณีที่ฟองก๊าซไปอุดหลอดเลือดที่สมองหรือปอด อาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
ดำน้ำลึกแค่ไหนถึงเสี่ยง?
โรคน้ำเหนียบสามารถเกิดได้ตั้งแต่การดำน้ำลึกประมาณ 10 เมตรขึ้นไป โดยเฉพาะหากดำนาน และขึ้นสู่ผิวน้ำเร็วเกินไป
- ความเสี่ยงจะสูงขึ้นเมื่อดำน้ำเกิน 18 เมตร
- การดำน้ำซ้ำหลายรอบต่อวันโดยไม่มีการพักที่เพียงพอ
- ดำน้ำในสภาพอากาศเย็น หรือออกแรงมากใต้น้ำก็เพิ่มโอกาสเกิดโรคได้เช่นกัน
วิธีป้องกันโรคน้ำเหนียบ
- วางแผนการดำน้ำอย่างรอบคอบ โดยใช้อุปกรณ์ช่วยคำนวณเวลาและความลึก
- ไม่ขึ้นจากน้ำเร็วเกินไป ต้องมีการหยุดพักที่ระดับลึกต่างๆ ตามที่กำหนดไว้ในตารางดำน้ำ (Decompression Stop)
- หลีกเลี่ยงการดำน้ำซ้ำๆ ติดกัน โดยให้ร่างกายมีเวลาขจัดไนโตรเจนที่สะสม
- งดการบินทันทีหลังดำน้ำ ควรรออย่างน้อย 18–24 ชั่วโมง เพื่อป้องกันฟองก๊าซขยายตัวจากแรงดันในห้องโดยสาร
- ฝึกอบรมการดำน้ำอย่างถูกวิธี กับครูผู้สอนที่ผ่านการรับรอง และใช้อุปกรณ์ดำน้ำที่ได้มาตรฐาน
- ฟังสัญญาณจากร่างกายตัวเอง หากมีอาการผิดปกติหลังดำน้ำ ควรรีบพบแพทย์ทันที โดยเฉพาะถ้ามีห้องปรับความดัน (Hyperbaric Chamber) ใกล้บริเวณดำน้ำ
โรคน้ำเหนียบไม่ใช่เรื่องไกลตัว
แม้จะพบไม่บ่อย แต่เมื่อเกิดขึ้นแล้วอาจส่งผลร้ายแรงได้อย่างคาดไม่ถึง นักดำน้ำทุกระดับควรตระหนักว่า “การขึ้นจากน้ำอย่างช้าๆ และมีสติ” คือหัวใจของความปลอดภัยใต้น้ำ การดำน้ำที่สนุกและปลอดภัยคือการดำน้ำที่เข้าใจร่างกายตัวเองอย่างลึกซึ้ง ไม่ใช่แค่ทักษะทางเทคนิค แต่รวมถึงการเคารพธรรมชาติและขีดจำกัดของมนุษย์ด้วย
