เภสัชพันธุศาสตร์ (เรียกอีกอย่างว่าเภสัชพันธุศาสตร์) คือการศึกษาว่ายีนของเราส่งผลต่อการตอบสนองต่อยาของเราอย่างไร คำว่า “เภสัชพันธุศาสตร์” มาจากคำว่า “เภสัชวิทยา” (การศึกษาการใช้และผลกระทบของยา) และ “จีโนมิกส์” (การศึกษาเกี่ยวกับยีนและหน้าที่ของยีน)
เภสัชพันธุศาสตร์ (Pharmacogenomics) เป็นสาขาที่ศึกษาเกี่ยวกับผลกระทบของยีนต่อการตอบสนองของร่างกายต่อยา มาจากคำว่า “เภสัชวิทยา” ซึ่งหมายถึงการศึกษาการใช้และผลกระทบของยา และ “จีโนมิกส์” คือการศึกษาเกี่ยวกับยีนและหน้าที่ของยีน ในการแพทย์แบบเฉพาะบุคคล (Personalized Medicine) แพทย์จะใช้ข้อมูลทางพันธุกรรมเพื่อตัดสินใจในการเลือกใช้ยาและขนาดยาที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา ลดผลข้างเคียง และเพิ่มความปลอดภัยในการใช้ยา
ซึ่งเป็นการรักษาที่ปรับให้เหมาะกับแต่ละบุคคลโดยพิจารณาจากยีน สภาพแวดล้อม และไลฟ์สไตล์ของคุณ เภสัชพันธุศาสตร์สามารถช่วยให้แพทย์ดูแลสุขภาพของคุณกำหนดยาที่ทำให้เกิดผลข้างเคียงน้อยลงหรืออาจได้ผลดีกว่า ซึ่งในปัจจุบัน แพทย์ใช้เภสัชพันธุศาสตร์สำหรับประเมินภาวะสุขภาพและยาจำนวนจำกัดเท่านั้น ตัวอย่างเช่น ยาบางชนิดสำหรับ HIV มะเร็งบางชนิด โรคซึมเศร้า และโรคหัวใจ เป็นต้น
ยีนส่งผลต่อการทำงานของยาอย่างไร
ยีนของคุณทำหน้าที่สั่งการให้เซลล์ของร่างกาย ยีนช่วยสร้างโมเลกุลโปรตีนที่เรียกว่าเอนไซม์ เอนไซม์มีหน้าที่มากมาย รวมทั้งการสลาย (การเผาผลาญ) ของยา ผู้ที่ไม่ตอบสนองต่อยาตามที่คาดไว้ อาจมีความแตกต่างทางพันธุกรรมที่เปลี่ยนแปลงปริมาณเอนไซม์ที่สร้างขึ้นหรือประสิทธิภาพของเอนไซม์
หากร่างกายของคุณสลายยาเร็วเกินไป ช้าเกินไป หรือไม่สลายเลย ยาในขนาดปกติก็จะไม่ได้ผลตามที่ตั้งใจไว้ ยาอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงที่สำคัญ หรืออาจมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในการรักษาอาการที่เกิดขึ้น
การทดสอบเภสัชพันธุศาสตร์คืออะไร
การทดสอบเภสัชพันธุศาสตร์คือการทดสอบทางพันธุกรรมที่อาจดูที่ยีนหนึ่งหรือหลายยีนเพื่อดูการเปลี่ยนแปลงเฉพาะที่ส่งผลต่อการสลายของยา
แพทย์มักจะใช้ตัวอย่างเลือดหรือเนื้อเยื่อที่แก้ม (กระพุ้งแก้ม) ในการทดสอบเภสัชพันธุศาสตร์ แพทย์จะส่งตัวอย่างของคุณไปที่ห้องปฏิบัติการซึ่งช่างเทคนิคจะตรวจสอบ DNA ของคุณเพื่อดูการเปลี่ยนแปลงที่เฉพาะเจาะจง ยีนที่ทางห้องปฏิบัติการจะตรวจสอบนั้นขึ้นอยู่กับว่าแพทย์ของคุณสั่งการทดสอบใด สภาวะใดที่พวกเขารักษา และยาที่พวกเขากำลังพิจารณาใช้
โปรแกรมการตรวจเภสัชพันธุศาสตร์ มี 2 โปรแกรมคือ
- Predict AR ครอบคลุมยาที่บุคคลทั่วไปมีโอกาสใช้ยากลุ่มนี้
- CNS Dose ครอบคลุมเน้นผู้รับบริการหรือคนไข้ที่ใช้กลุามยาที่มีผลต่อระบบประสาทและสมอง
จำนวนการตรวจยีนในแต่ละโปรแกรม
CNSDose | PredictAR |
15 | 18 |
CYP1A2, CYP2B6, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6, CYP3A4, CYP3A5, UGT1A1, COMT, OPRM1, SLCO1B1, VKORC1, ABCB1, ABCC1, ABCG2 | CYP1A2, CYP2B6, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6, CYP3A4, CYP3A5, UGT1A1, COMT, OPRM1, SLCO1B1, VKORC1, ABCB1, ABCC1, ABCG2, DPYD, TPMT, NUDT15 |
รายชื่อยาที่สัมพันธ์กับยีนในแต่ละโปรแกรม
CNSDose | PredictAR |
Acenocoumarol | |
Atorvastatin | |
Carvedilol | Carvedilol |
Clopidogrel | Clopidogrel |
Fluvastatin | |
Lovastatin | |
Mavacamten | |
Metoprolol | Metoprolol |
Nebivolol | |
Pitavastatin | |
Pravastatin | |
Propafenone | |
Propanolol | |
Rosuvastatin | Rosuvastatin |
Simvastatin | Simvastatin |
Warfarin | Warfarin |
CNSDose | PredictAR |
Carisoprodol | |
Celecoxib | Celecoxib |
Codeine | Codeine |
Elagolix | |
Flurbiprofen | Flurbiprofen |
Hydrocodone | |
Ibuprofen | |
Lornoxicam | |
Meloxicam | |
Oliceridine | |
Oxycodone | |
Piroxicam | Piroxicam |
Tenoxicam | |
Tramadol | Tramadol |
CNSDose | PredictAR |
Brivaracetam | |
Deutetrabenazine | |
Donepezil | |
Pimozide | |
Pitolisant | |
Siponimod | |
Tetrabenazine | |
Valbenazine | |
CNSDose | PredictAR |
Abrocitinib | |
Belinostat | |
Belzutifan | |
Capecitabine | |
Erdafitinib | |
Fluorouracil | |
Gefitinib | Gefitinib |
Irinotecan | Irinotecan |
Mercaptopurine | |
Nilotinib | |
Sacituzumab Govitecan | |
Tamoxifen | Tamoxifen |
Tegafur | |
Thioguanine | |
CNSDose | PredictAR |
Azathioprine | |
Tacrolimus | Tacrolimus |
CNSDose | PredictAR |
Agomelatine | |
Alprazolam | |
Amisulpride | |
Amitriptyline | Amitriptyline |
Amphetamine | Amphetamine |
Aripiprazole | Aripiprazole |
Asenapine | |
Atomoxetine | Atomoxetine |
Brexpiprazole | Brexpiprazole |
Brivaracetam | Brivaracetam |
Bromazepam | |
Bromocriptine | |
Bupropion | |
Buspirone | |
Carbamazepine | |
Cabergoline | |
Cariprazine | |
Citalopram | Citalopram |
Chlorpromazine | |
Clobazam | Clobazam |
Clomipramine | Clomipramine |
Clonazepam | |
Clonidine | |
Clozapine | Clozapine |
Dapoxetine | |
Desipramine | Desipramine |
Desvenlafaxine | |
Dexamfetamine | |
Diazepam | Diazepam |
Diphenhydramine | |
Disulfiram | |
Donepezil | |
Dothiepin | |
CNSDose | PredictAR |
Doxepin | Doxepin |
Duloxetine | |
Escitalopram | Escitalopram |
Flunitrazepam | |
Fluoxetine | |
Fluvoxamine | Fluvoxamine |
Galantamine | Galantamine |
Guanfacine | |
Haloperidol | Haloperidol |
Iloperidone | |
Imipramine | Imipramine |
Lamotrigine | |
Lisdexamfetamine | |
Lurasidone | |
Melatonin | |
Methylphenidate | |
Mianserin | |
Midazolam | |
Milnacipran | |
Mirtazapine | |
Moclobemide | |
Modafil | |
Naloxone | |
Naltrexone | |
Nicotine | |
Nitrazepam | |
Nortriptyline | Nortriptyline |
Olanzapine | |
Paliperidone | |
Paroxetine | Paroxetine |
Perampanel | |
Perphenazine | |
Propanolol | |
Protriptyline | |
CNSDose | PredictAR |
Quetiapine | Quetiapine |
Rasagiline | |
Reboxetine | |
Risperidone | Risperidone |
Ropinirole | |
Rotigotine | |
Rufinamide | |
Selegiline | |
Sertraline | Sertraline |
Suvorexant | |
Temazepam | |
Thioridazine | Thioridazine |
Trimipramine | Trimipramine |
Topiramate | |
Valproate | |
Venlafaxine | Venlafaxine |
Viloxazine | |
Vortioxetine | Vortioxetine |
Ziprasidone | |
Zolpidem | |
Zopiclone | |
Zuclopenthixol | |
CNSDose | PredictAR |
Atazanavir | Atazanavir |
Dolutegravir | |
Efavirenz | Efavirenz |
Flucytosine | |
Raltegravir | |
Voriconazole | Voriconazole |
CNSDose | PredictAR |
Lofexidine | |
Meclizine | |
Mirabegron | |
Nateglinide | |
Tamsulosin | |
Tolterodine |
ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
ศูนย์ตรวจสุขภาพ โทร. 089-939-4910, 02-115-2111 ต่อ 1181